بورس کالا چیست

همان‌طور که در شکل بالا مشخص شده است بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی از اجزای مهم بورس کالا هستند. در ادامه تعاریفی کلی از این بازارها را بیان می‌کنیم.

بررسی بورس کالای ایران | انواع قرارداد در بورس کالا و مراحل خرید و فروش

معاملات در بازار بورس ایران در چند سال اخیر رشد بی‌سابقه‌ای داشته است و به رغم عقاید عموم که معمولا بی‌اعتماد به بورس صحبت می‌کنند، افراد بسیاری توانسته‌اند از این راه نه تنها به حفظ قدرت خرید خود بپردازند، بلکه به درآمدهای خوب و بعضا کلان نیز برسند. بازار بورس انواع مختلفی دارد که از محبوب‌ترین انواع آن می‌توان به بازار بورس کالا اشاره کرد. بورس کالای ایران یکی از بازارهای سازمان‌یافته در کشورمان است که درصد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالاهای خود را در این بازار عرضه می‌کنند.

در این بازار به‌طور منظم تمامی کالاها توسط کارشناسان مورد بررسی قرار می‌گیرند و برای خریداران قیمت‌گذاری می‌شوند. در بازار بورس‌ کا‌لای ایران اغلب کالاهایی مانند فلزات، برنج، گندم و دیگر کالاهای خام داد‌وستد می‌شوند. در ادامه این مطلب با مزایای ورود به بورس کالا و نحوه معامله در بورس کالا بیشتر آشنا خواهیم شد. البته باید خاطر نشان کنیم که مواردی که در این مقاله می‌آیند، جهت فراهم کردن مقدمات ورود به بورس کالا هستند و برای داشتن یک طرح کلی از ۱. ماهیت بورس کالا و ۲. نحوه دقیق خرید از آن و نیز آشنایی با دیگر بازارهای سرمایه (بورس، فرابورس، بورس انرژی) می‌توانید از دوره جامع آموزش بورس ما استفاده نمایید.

بررسی کوتاه تاریخچه بورس کالا در ایران

بورس کالا در تمامی کشورهای دنیا از قرن ۱۹ به دلیل پاسخگویی به نیازهای اجتماعی مردم طرفدار پیدا کرد. بورس کالا در ایران در آذر ماه سال ۱۳۸۵ با ادغام شدن بورس کالای کشاورزی و بورس فلزات تشکیل شد. با این حال پس از بررسی‌های لازم و پذیره‌نویسی مجمع عمومی، بازار بورس کالای ایران از سال ۱۳۸۶ شروع به کار کرد. این بازار بورس در برخی از کشورهای خارجی بیش از یک قرن قدمت دارد. از این موارد می‌توان به بازار بورس کالای نیویورک اشاره کرد که حدود ۱۳۰ سال قدمت دارد.

مزایای معامله در بورس کا‌لا

بورس کالا به دلیل مزایا و قابلیت‎‌های بسیاری که دارد در میان مردم محبوب شده است. همانطور که گفته شد، این بازار بیشتر برای فروش مواد اولیه استفاده می‌شود که نزد تولیدکنندگان طرفدار بسیاری دارد. یکی از مزایای معامله در بورس کا‌لا در ایران وجود بازاری سازمان‌یافته و منسجم برای دادوستد است که در آن تمامی قیمت‌ها شفاف هستند و همچنین مراحل خرید و فروش در بورس کالا چندان سخت نیستند. از دیگر مزایای ورود به بازار بورس کا‌لای ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد .

یکی از بهترین مزایای خرید از بورس ‌کالا اعتماد میان خریدار و فروشنده است. این اعتماد و امنیت معامله در بورس کالا به دلایل مختلفی به‌وجود آمده است که از آن‌ها می‌توان به بررسی اصالت کالا طی چندین مرحله اشاره کرد. سازمان‌دهی مناسب بازار بورس کالا نیز سبب شده است تا تمامی مراحل فروش و تسویه حساب بدون نگرانی انجام شود .

انواع قرارداد در بورس کا‌لای ایران

قراردادهای متنوعی در زمینه معامله در بازار بورس کالای ایران وجود دارد. از این قراردادها می‌توان به قرار داد آتی اشاره کرد که شرایط مطلوبی را برای خریداران فراهم می‌سازد. در ادامه این بخش با انواع قرارداد در بورس کالای ایران آشنا می‌شویم:

• قرارداد سلف: خریدار و فروشنده برای دادوستد با قیمت مشخص در آینده توافق می‌کنند.
• قرارداد نقدی: تحویل کالا حداکثر تا ۳ روز کاری صورت می‌گیرد و تمامی مبلغ قرارداد نیز باید به صورت نقدی پرداخت شود.
• قرارداد نسیه: کالا پس از مشخص شدن تاریخ سررسید به خریدار ارائه می‌شود.
• قرارداد اختیار معامله: خریدار می‌تواند مشخصی کند در زمان مشخصی، کالا مورد نظر را با نرخ تعیین شده خریداری کند.

نحوه خرید و فروش در بورس کا‌لای ایران

اکنون که با قراردادهای بورس کالا آشنا شدیم، به بررسی مراحل و نحوه خرید و فروش در بورس کالا می‌پردازیم. نخستین گام برای خرید از بورس کا‌لای ایران ارائه مشخصات کامل توسط خریدار جهت دریافت کد مشتری از سامانه بورس است. این گام را باید تنها یک بار از طریق کارگزاری‌های مربوطه انجام دهید. برای دریافت این کد، باید مدارکی را ارائه کنید. از این مدارک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ارائه فتوکپی شناسنامه و کارت ملی
• فرم درخواست پر شده

پس از دریافت کد مشتری، برای خرید کالای مورد نظر باید فرم درخواست کالا را تکمیل کنید. این فرم شامل نام تولیدکننده و دیگر مشخصات خرید شما می‌شود. کارگزار خریدار باید امکان خرید کالا را بررسی کند. پس از تایید شدن امکان خرید، باید حداقل ۱۰ درصد از هزینه خرید کالا را به‌صورت پیش‌پرداخت به فروشنده ارائه کنید.

خریدار باید باقی‌مانده هزینه را تا صبح روز سوم به فروشنده پرداخت کند تا کارگزار خرید بتواند با اتاق پایاپای اقدام به تسویه حساب کند. پس از این مرحله باید یک پیمانکار برای حمل بار تعیین کنید تا بتوانید پیگیری‌های لازم مانند پیگیری خریدار برای حمل بار را انجام دهید. افرادی که قصد دارند از ریسک نوسان کاذب قیمت‌ دوری کنند (چطور؟؟ ما در دوره آموزش نوسان گیری به شما یاد می‌دیم چطور) از بازار بورس کالای ایران استفاده می‌کنند.

سوالات متداول پیرامون فعالیت در بورس کالای ایران

اکنون که می‌دانید چگونه وارد بورس کالا شوید و با نحوه خرید و فروش و معامله در بورس کالای ایران آشنا شده‌اید، در این بخش از مطلب قصد داریم به چندین سوال متداول شما پیرامون فعالیت در بورس کالای ایران و مزایای آن پاسخ دهیم.

نحوه خرید از بازار بورس کالای ایران چگونه است؟

نحوه خرید از بور‌س کالای ایران با توجه به کالای مورد نظر، شرایط متفاوتی دارد. برای معامله در بازار بورس کالا باید تمامی مجوزهای لازم را دریافت کنید و سپس از کارگزاران بورس کا‌لای ایران، کد معاملاتی خود را دریافت کنید.

سهمیه بهین یاب چیست؟

سهمیه بهین یاب میزان تناژی از کالاهای پلیمری و شیمیایی است که یک واحد تولیدی می‌تواند در زمان مشخصی از بازار بورس کا‌لای ایران تهیه کند.

انواع قراردادها در بورس کالا چگونه هستند؟

۵ نوع قرارداد در بورس کالای ایران وجود دارد که از آن‌ها می‌توان به قرارداد نقدی، سلف و آتی اشاره کرد.

قرارداد آتی بورس کالا چگونه است؟

قرارداد آتی بورس کالا برای مشتریان امکان خرید یک کالا با سررسید و با قیمت تعیین شده در تاریخ مشخصی را فراهم می‌کند.

سقف نوسان در بازار بورس کا‌لای ایران چقدر است؟

بر اساس دستورالعمل‌های معاملات کالا و اوراق بهادار با توجه به شرایط بازار معاملات بورس کالا دارای سقف و کف نوسان هستند که با توجه به نوع کالا تعیین می‌شوند.

معاملات طلا و محصولات کشاورزی در چه ساعاتی انجام می‌شوند؟

معاملات در بورس کالا در ساعت‌ها و روزهای مختلفی انجام می‌شوند. معاملات طلا در ساعت ۱۲:۳۰ روز شنبه تا چهارشنبه و معاملات محصولات کشاورزی از ساعت ۱۰ صبح شنبه تا چهارشنبه برای خریداران آغاز می‌شود.

جمع بندی: تجربه معاملاتی ایمن با ورود به بورس کا‌لای ایران

همانگونه که گفتیم، امروزه بازارهای سرمایه متنوعی در ایران وجود دارند و یکی از محبوب‌ترین آن‌ها بازار بورس کالا ست. این بازار ویژگی‌های ممتازی را نصیب خریداران و فروشندگان می‌کند که از آن‌ها می‌توان به مورد تایید بودن کالاها و شرایط آسان عقد قرارداد اشاره کرد. نرخ معامله در بورس کالا در بازه محدودی تغییر می‌کند. شما می‌توانید با دریافت کد از سامانه، وارد بازار بورس کالای عالی ایران شوید و تجربه دادوستدی ایمن داشته باشید.

اگر سوالی دارید که در این مقاله پاسخگوی آن بورس کالا چیست نبوده‌ایم، در بخش نظرات پایین صفحه مطرح کنید تا کارشناسان سایت دکتر رضا درخشی پاسخگوی شما عزیزان باشند.

بورس کالا چیست ؟

بورس کالا تعریفی مشابه تعریف بورس دارد؛ بورس کالا بازاری است متشکل و سازمان یافته که در آن به طور منظم کالاهای معین با روش‌هایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار می‌گیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضه‌کننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله می‌کنند.

درحال حاضر زمینه های فعالیت بورس کالای ایران عبارتند از :
• فلزات و مواد معدنی (کانی های فلزی)
• محصولات شیمیایی و پتروشیمی
• محصولات کشاورزی
• معاملات آتی ( Future )

تاریخچه بورس کالا در ایران

در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه، که مطابق با آنها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند.

بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۱ آذر ۱۳۸۴، مجلس شورای اسلامی) و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.

مهمترین اهداف بورس کالا

• ایجاد بازاری منسجم ، سازمان یافته و قانونمند برای تسهیل داد و ستد نقدی و آتی کالا ، که در آن قیمت ها به صورت شفاف و در اثر تقابل آزاد عرضه و تقاضا کشف می شود.
• سامان دهی بازار کالاهای خاص نظیر محصولات فلزی کشاورزی ، انرژی و پتروشیمی از طریق مکانیزم اجرائی ناظر بر تعهدات و منافع طرفین معامله.
• کشف قیمت کالاها براساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
• حذف واسطه گری و واسطه های غیرضروری در معاملات و خرید و فروش مستقیم بین فروشنده و خریدار.
• کاهش نوسانات مخل بازار و امکان انتقال ریسک.
• کاهش ریسک بین فروشنده و خریدار به دلیل اجرای عملیات از طریق اتاق پایاپای.
• امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا با استفاده از ابزارهای مناسب .
• فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
• تحلیل آماری وضعیت بازار و ارائه خدمات مشاوره در پیش‌بینی نوسانات بازار کالاها به منظور کمک به طرفین معاملات در برنامه ریزی و انجام به موقع تعهداتشان.
• حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن سرمایه و کالا و تعامل بهتر و قوی تر با بازارهای بین المللی.
• استفاده از مکانیزم فروش سلف در جهت کسب نقدینگی برای بنگاه های تولیدی
• استفاده از مکانیزم معاملات آتی در جهت کاهش ریسک بازار و نیز رونق بخشیدن به بازار کالا و حفظ منافع تولید کنندگان و مصرف کنندگان

مراجعه کنندگان به بورس کالا

• دسته اول کسانی هستند که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت ها در امان باشند و در واقع بورس‌های کالا، به عنوان خطرپوش شناخته می‌شوند، مانند تولیدکنندگان کالا، مصرف‌ کنندگان عمده.
• دسته دوم، بر خلاف گروه اول کسانی هستند که از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می کنند. در بورس‌های کالا، این گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته می‌شوند.

قدیمی ترین بازار های بورس کالا دنیا

1. بورس تجاری شیکاگو (CME) با ۱۷۰ سال سابقه
2. بورس فلزات لندن (LME) با ۱۳۰ سال سابقه با ۱۳۰ سال سابقه
3. بورس کالای نیویورک (NYMEX)
4. بورس کالای توکیو (TOCOM)
5. بورس کالای شانگهای (SHFE)
6. بورس کالای هند (MCX)

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای زیر برای داد و ستد هر کالا وجود دارد:

• قرارداد نقدی spot
• قرارداد سلف forward
• قرارداد نسیه credit
• قرارداد آتی
• قرارداد اختیار معامله option
• قراردادهای صلح
• قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی
• قراردادهای معاوضه swap

قرارداد نقدی (spot):

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

قرارداد سلف (forward):

خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت می‌کند و فروشنده متعهد می‌شود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.

قرارداد نسیه (credit):

خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی:

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آنها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به طرف دیگر اباحه تصرف کند. هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (option):

که خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است: آ) قرارداد اختیار خرید: عرضه کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به طرف قرارداد مصالحه می‌نماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد. ب) قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به عنوان شرط ضمن عقد لازم که به موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌نماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

قراردادهای صلح :

قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.

قراردادهای معاوضه (swap):

مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگه‌های معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینه‌های مالی آن.

بورس کالا چیست ؟ چگونه در آن معامله کنیم؟

بورس بازاری است که با در نظر گرفتن شرایط، می‌توان هر چیزی را در آن خرید و فروش کرد. با پیشرفت بورس در ایران و احساس نیاز به معامله کالاهای مختلف در آن، این بازار گسترده‌تر شده و بازارهای مختلفی برای خریدوفروش اضافه شد. یکی از بازارهایی که نیاز اقشار مختلفی را برطرف می‌کند، بازار بورس کالا است که کالاهای متفاوتی در آن خرید و فروش می‌شود.

در این مقاله قصد داریم در خصوص بازار بورس کالا و بخش‌های مختلف آن صحبت کنیم.

بورس کالا چیست؟

بازار بورس کالا باهدف رفع کاستی‌های بازار سنتی در جهت توسعه مبادلات کالایی و اضافه کردن کاربردهای بیشتر به‌منظور ایجاد بستری جامع ایجاد شده است.
بورس کالا یکی از ۵ بورس فعال در ایران است. در سال ۱۳۸۲ شورای عالی بورس اقدام به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران نمود. بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند. بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.

اگر بخواهیم یک تعریف ساده از بورس کالا بیان کنیم، می توانیم بگوییم بورس کالا فضایی است برای مجموعه‌ای از عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان که برای خرید و فروش کالای خاصی به شکل‌های مختلف با توجه به ماهیت کالا به آن بازار وارد می‌شوند. همچنین یکی دیگر از ویژگی‌های این بازار که می‌توان به این تعریف اضافه کرد قانونمند بودن این بازار است. شاید اگر هدف این بازار را به این تعریف اضافه کنیم، تعریف ما از بازار بورس کالا کامل شود.

ضرورت پیدایش بورس کالا

همان‌طور که گفته شد بازار بورس می‌توانست نیاز بسیاری از افرادی که در بازار سنتی فعالیت می‌کردند را تأمین کند. بورس کالا به دنبال تشکیل بازاری کامل در جهت رفع ایرادات بازار سنتی به وجود آمد. در ادامه به چند مورد از دلایل و ضرورت پیدایش بورس کالا اشاره خواهیم کرد.

• نبود قانون و هرج‌ومرج در قیمت‌ها
• نبود یک مرجع قیمت گذار با ضمانت اجرایی
• غیرقابل‌پیش‌بینی بودن قیمت‌های آینده
• امکان کلاه‌برداری
• نبود آمار و اطلاعات دقیق

مزایای بازار بورس کالا نسبت به بازار سنتی

پس از تشکیل بازار بورس کالا، افراد در حوزه‌های مختلف واردشده و اقدام به معاملات محصولات مدنظر خود کردند. طبق تجربه این افراد، بازار بورس کالا نسبت به بازار سنتی مزایای زیادی دارد. در ادامه به چند مورد از این مزایا اشاره‌شده است:

• قانونمند، قابل نظارت و شفاف
• پوشش، توزیع و انتقال ریسک
• کشف قیمت در حین معاملات به‌صورت شفاف
• تضمین ابعاد مختلف معامله
• ایجاد بازار مستقیم و صرفه‌جویی در هزینه‌های بازاریابی و فروش
• یکی دیگر از مزایای منحصربه‌فرد بازار بورس کالا این است که می‌تواند برای بازارهای مختلف، ابزارهای مالی جدیدی طراحی کند و با توجه به شرایط جدید منجر به رشد بیشتر بازار نسبت به قبل شود.

به‌طورکلی بورس کالا سعی در ایجاد یک بازار مدرن دارد که این بازار منشأ و مرجع قیمت گذاری برای آن بازار در کشور باشد، بورس کالا بازار امنی را برای کالاهای فیزیکی برای همگان ایجاد کرده است. بورس کالا با توجه به تغییرات سبک زندگی و نیازهای گوناگون جامعه، جهت پوشش دادن ریسک‌ها و جبران نقص‌های موجود در بازار سنتی به طراحی ابزارهای معاملاتی گوناگون می‌پردازد.

زیرمجموعه های بورس کالا در یک نگاه

اگر بخواهیم بورس کالا و انواع مختلف بازارهای بورس کالا را در یک نگاه توضیح دهیم، شکل زیر گویای این مطلب خواهد بود.

همان‌طور که در شکل بالا مشخص شده است بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی از اجزای مهم بورس کالا هستند. در ادامه تعاریفی کلی از این بازارها را بیان می‌کنیم.

۱/ بازار فیزیکی

بازار فیزیکی باهدف معامله کالا در بورس و تحویل آن شکل گرفته است. ماهیت این بازار به بازار سنتی ازنظر تحویل کالا شبیه است؛ اما با سازوکارهای پیشرفته و کامل‌تر. در بازار فیزیکی ۴ دسته اصلی گروه‌های کالایی در بورس عرضه می‌شوند. نکته قابل‌توجه این است که بیشترین ارزش معاملات در بورس کالا، در بازار فیزیکی رقم می‌خورد. این بازار فقط باهدف فراهم کردن فضایی جهت تشکیل بازاری برای عرضه کنندگان (صنایع بالادستی) مواد خام (مانند محصولات پتروشیمی، محصولات پالایشگاهی، محصولات فلزی و محصولات کشاورزی) و تولیدکنندگان (صنایع پایین‌دستی) شکل گرفته است.

محصولات بازار پتروشیمی

مواد تولیدی پتروشیمی‌ها در بورس کالا عرضه می‌شود. در این بازار، پتروشیمی‌ها به‌عنوان عرضه کنندگان، مواد تولیدی خود را در گرید های مختلف عرضه می‌کنند و خریداران نیز تولیدکنندگانی هستند که این مواد را به‌عنوان مواد اولیه کارخانه خود مورداستفاده قرار می‌دهند. در این بازار محصولاتی مانند محصولات پلیمری و شیمیایی از قبیل پلی اتیلن ها، پلی پروپیلن ها، گریدهای PET، گرید استایرن مونومر و … دادوستد می‌شود.

محصولات صنعتی و معدنی

در بازار صنعتی و معدنی، محصولاتی مانند فولاد، سنگ آهن، مس و آلومینیوم، میلگرد، تیرآهن و غیره عرضه می‌شود.

فرآورده های نفتی

در این بازار محصولاتی مانند وکیوم باتوم، لوب کات، گوگرد کلوخه و گرانوله، قیر و غیره معامله می‌شود.

محصولات کشاورزی

در این بازار محصولاتی مانند گندم خوراکی، جو، ذرت دانه ای، جوجه یک روزه گوشتی و غیره عرضه می‌شد. این بازار به خاطر عرضه برخی محصولات استراتژیک و رشد تقاضا برای این محصولات در بازار بورس کالا، فعلاً غیرفعال است.

۲/ بازار فرعی

این بازار نیز سازوکاری شبیه بازار فیزیکی دارد. هم ازنظر ماهیت اصلی آن یعنی معامله جهت تحویل کالا و هم ازنظر سازوکارهای تسویه و قانونمند بودن آن شبیه به بازار فیزیکی است. تنها تفاوت این بازار با بازار فیزیکی این است که این بازار باهدف بهره‌مند شدن طیف وسیع‌تری از بازار کالایی کشور از مزایای بورس کالای ایران، با مقررات آسان‌تری در خصوص قواعد پذیرش کالا راه‌اندازی شده است.

۳/ بازار مشتقه

بازار مشتقه را نوع جدیدی از بازار بورس کالا می‌توان تعریف کرد که با توجه به نیاز بعضی بازارها و ماهیت کالاها دست به تعریف ابزار جدیدی برای معامله این کالاها زده است. این بازار از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله برای تعریف جدیدی از معاملات بورس کالا باهدف شکل‌گیری بازار برای طیف جدیدی از سرمایه‌گذاران شکل گرفته است. در این بازار یک دارایی پایه که قراردادها بر روی آن منتشر می‌شوند، تعریف می‌شود. این دارایی پایه می‌تواند محصولات کشاورزی، انواع فلزات و انواع فراورده‌های نفتی باشد. در ایران نخستین بازار قراردادهای آتی بر روی سکه و محصولات کشاورزی مانند زعفران شکل گرفت. رفته‌رفته در این نوع معاملات محصولات دیگری نظیر پسته و زیرِ نیز افزوده شد. مخاطبان این بازار طیف بزرگ‌تری از سرمایه‌گذاران خرد هستند که تمایل به سرمایه گذاری در این ابزار جدید را دارند.

۴/ بازار مالی

این بازار نیز باهدف جذب سرمایه‌های سرگردان در جهت تأمین مالی بخش تولید در کشور در بورس کالای ایران شکل گرفته است. در این بازار ابزار مختلفی طراحی شده که هر کدام از این ابزار با توجه به ماهیت آن بازار و کالای قابل معامله در آن بازار به وجود آمده است. بازار مالی به سه بخش سلف موازی استاندارد،

سلف موازی استاندارد

اوراق سلف موازی استاندارد که به پشتوانه محصول تولیدی بنگاه‌های اقتصادی قابل‌انتشار است، به‌عنوان ابزاری مناسب توسط مجموعه بازار سرمایه ایران به اقتصاد کشور معرفی شده است. این اوراق شامل ویژگی‌های زیر است:

• سررسیدهای عموماً یک‌ساله
• تأمین مالی بلندمدت صنایع بالادستی (گسترش خط تولید و افزایش سرمایه‌گذاری ثابت علاوه بر تأمین سرمایه در گردش)
• امکان بهره‌گیری از سرمایه‌های عمومی در تأمین مالی صنایع
• سود تضمین‌شده برای سرمایه‌گذار
• امکان معاملات ثانویه و وجود بازار گردان برای تضمین نقد شوندگی اوراق با حداقل سود تعیین‌شده

گواهی سپرده کالایی

یکی دیگر از ابزارهای بازار مالی گواهی سپرده کالایی است. این اوراق اولین بار برای کمک به تأمین مالی در بخش کشاورزی کشور در ایران طراحی شد؛ البته این اوراق یا به‌اصطلاح قبض انبار با توجه به تجربه موفق جهانی، اولین بار برای کمک به تأمین مالی در بخش کشاورزی مورداستفاده قرار گرفت. مخاطبان این اوراق دو گروه هستند. گروه اول مصرف‌کنندگان هستند که پس از خرید اوراق می‌توانند محصول خود را تحویل بگیرند. گروه دوم سرمایه‌گذارانی هستند که قصد تحویل فیزیکی آن را ندارند و فقط تا سررسید این اوراق از نوسانات قیمتی آن استفاده می‌کنند.

صندوق های سرمایه گذاری کالایی

صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی یکی از ابزارهای مالی نوین هستند که به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهند، به جای خرید و نگهداری کالای موردنظر و تحمل هزینه‌های حمل‌ونقل، انبارداری و خسارت‌های احتمالی آن، اوراق این صندوق‌ها را خریداری کنند. با خرید این اوراق، سرمایه‌گذار در عین داشتن مالکیت کالای موردنظر، مسئولیت نگهداری آن کالا را بر عهده بورس کالا چیست ندارد. به‌عبارت‌دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل‌ملاحظه ای از وجوه گردآوری‌شده خود را به سرمایه گذاری در کالایی خاص اختصاص می‌دهند و علاقه‌مندان به سرمایه گذاری در آن کالای خاص، اقدام به خرید واحدهای این صندوق‌ها می‌کنند.

سخن آخر:

با توجه به انواع بازارهای بورس کالا مشخص می‌شود هرچقدر که جلوتر می‌رویم، بورس کالا ابزارها و بازارهای جدیدی را برای سرمایه‌گذاری تعریف می‌کند که علاوه برجذب سرمایه برای بخش‌های مختلف که نیاز به سرمایه گذاری دارند، بازارهای امن و جدیدی را برای سرمایه گذاران فراهم می‌کند. قانونمند بودن و شفافیت در این بازار، باعث اعتماد همه طرف‌های معامله به این بازار شده است. مرجع بودن قیمت های بورس باعث شده که همه فعالان بازار منتظر کشف نرخ در بازار شوند و بازارهای موازی بورس کالا بعد از این کشف نرخ، قیمت‌های خود را اعلام می‌کنند.

سوالات متداول بورس کالا

چگونه وارد بورس کالا شویم؟ برای فعالیت در بورس کالا، لازم است کد مخصوص دریافت کنید. مدارک لازم برای مشتریان حقیقی و حقوقی با هم متفاوت است. پس از تکمیل مدارک و فرم‌های مورد نیاز، با مراجعه به شعب آگاه در سراسر کشور، می‌توانید برای دریافت کد بورس کالا اقدام کنید.

انواع بازار بورس کالا کدام است؟در بورس کالا امکان معامله در بازا‌های مختلف وجود دارد که دسته‌بندی کلی آن‌ها به شرح زیر است:

محصولات کشاورزی، محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی، بازار مشتقه ، کالاهای بازار فرعی

قانونمند، قابل نظارت و شفاف، شفافیت قیمت بر اساس عرضه و تقاضا، تضمین و تسهیل معامله، مدیریت ریسک، ایجاد بازار مستقیم و عدم نیاز به بازاریابی و فروش، امکان طراحی ابزارهای مالی جدید برای بازارهای مختلف

معامله در بورس کالا در چه روز و چه ساعتی صورت می‌گیرد؟ معامله در بورس کالا در روز‌های شنبه الی چهارشنبه انجام می‌شود و با توجه به نوع بازار مورد نیاز، ساعات معاملات نیز متغیر است. به طور کلی ساعت کاری بازار از ۸:۴۵ دقیقه صبح الی ۱۵:۳۰ عصر است. بازار مشتقه روزهای پنجشنبه‌ها نیز فعالیت دارد و در رو‌زهای عادی ۱۰:۰۰از الی ۱۷:۰۰ و پنجشنبه‌ها از ۱۰:۰۰ الی ۱۶:۰۰ است.

چگونه می‌توان در بورس کالا خرید و فروش کرد؟ بعد از دریافت کد آتی کالا و انتخاب بازار دلخواه، در زمان معاملات مختص به بازار مورد نظر با انجام پنج مرحله، امکان معامله وجود دارد:

۱-ثبت سفارش ۲- تعیین قیمت ۳- انجام معامله۴- تسویه پول کالا ۵- دریافت کالا

بازه‌ نوسان قیمت‌ها در بورس کالا چقدر است؟با توجه به نوع بازار و کالای مورد نیاز، بازه نوسان قیمت‌ها از قیمت پایه تا سقف رقابتی مشخص و بر اساس نظر قانون‌گذار تعیین خواهد شد. برای بعضی از کالاها سقف محدود به قیمت پایه است، برای بعضی دیگر طبق نظر قانو‌ن‌گذار سقف تعیین می‌شود. در بعضی موارد نیز سقف مشخصی وجود ندارد و معاملات به صورت مزایده انجام خواهند شد.

بورس کالا چیست و چه کسانی در بورس کالا معامله می‌کنند؟!

بورس کالا، یک بازار منسجم و یکپارچه است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن ارائه می‌کنند. در این بازار، کالای مربوطه پس از بررسی، استاندارد سازی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن، به خریداران عرضه می‌شود. بورس کالا یکی از ۴ بورس اصلی در بازار سرمایه ایران و اصلی­ترین نهاد تصمیم­گیر برای معاملات کالایی است. به عبارت ساده‌تر، بازار بورس کالا فضایی است که مجموعه‌ای از خریداران و فروشندگان که نیاز به عرضه و تقاضای کالاهای خاصی دارند، در این بازار فعالیت می‌کنند. در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، سیمان، زعفران، برنج و… دادوستد می‌شوند. زمینه­های فعالیت بورس کالا شامل 5 گروه اصلی یعنی محصولات صنعتی و معدنی – محصولات فرآورده های نفتی – محصولات شیمیایی و پتروشیمی – محصولات کشاورزی – معاملات ابزارهای مشتقه و صندوق­ها است.

چه کسانی در بورس کالا معامله می‌کنند؟

گروه اول (Hedgers):

کسانی که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت‌ها در امان باشند. در واقع بورس‌های کالا به عنوان عاملی موثر برای کاهش ریسک تولیدکنندگان کالا و مصرف‌ کنندگان عمده در بازار شناخته می‌شود.

مصرف کنندگان و تولیدکنندگان می‌توانند با استفاده از ابزارهای معاملاتی بورس کالا، در برابر نوسانات قیمت بیمه شده و بهترین تصمیمات را در نقاط مهم اتخاذ کنند. ضمن اینکه برای مصرف کنندگان، بورس کالا مکان مطمئنی به جهت خرید مواد اولیه، دریافت اطلاعات موثق در مورد روند قیمت‌ها و درنتیجه تضمین سود شرکت است. همینطور بازرگانان می‌توانند با استفاده از بورس کالا با اطمینان بیشتری از قیمت‌های پیش­رو برای صادرات و واردات محصولات موردنظرشان تصمیم‌گیری نمایند.

گروه دوم (Speculators):

بر خلاف گروه اول، از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می‌کنند. در بورس‌های کالایی، این گروه با نام سوداگران شناخته می‌شوند.

گروه سوم (Arbitrageurs):

آربیتراژ کننده ها گروهی از سرمایه گذاران به حساب می‌آیند که از عدم کارایی در بازار استفاده می‌کنند و با انجام معاملات همزمانی که به نوعی یکدیگر را خنثی می‌کنند، بازده بدون ریسک کسب می‌کنند. یک آربیتراژ کننـده به طور مثال به دنبال اختلاف قیمت بین کالا یا اوراق بهاداری است که در بیش از یک بازار سهام خرید و فروش می‌شوند. آن‌ها با خرید سهام شرکتی که در یکی از بازارها مثلاً بورس توکیو کمتر از ارزش واقعی قیمت گذاری شده و فروش استقراضی سهام همان شرکت در بازاری دیگر نظیر بورس لندن به قیمت بالاتر، با قبول کمترین میزان ریسک (حتی بدون هیچ ریسکی) سودهای زیادی به دست می‌آورند.

بورس کالا چیست؟ آشنایی با انواع معاملات بورس کالا

در کشور ما بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس انرژی و بورس کالا به عنوان چهار بازار مالی رسمی شناخته می‌شوند. بورس کالا یکی از انواع بازارهای مالی است که در کشورهای مختلف به محل خرید و فروش برخی از کالاها معروف است. در این مقاله قصد داریم به این سؤال پاسخ دهیم که بورس کالا چیست و چه کالاهایی در آن خرید و فروش می‌شود. تا پایان ما را همراهی کنید.

بورس کالا چیست؟

بورس کالا به عنوان بازار مالی شناخته می‌شود که در آن بستری برای معامله برخی از کالاها فراهم می‌شود. کالاهایی که در این بازار قابل معامله هستند، عمدتا از نوع محصولات خام و فرآوری نشده است. به عبارت دیگر مواد اولیه‌ای هستند که برای تولید محصولات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این کالاها می‌توان به محصولاتی مانند زعفران، فلزات، برنج، گندم، سیمان و … اشاره کرد.

دلیل راه‌اندازی بورس کالا چیست؟

شاید این سؤال برای شما به وجود بیاید که دلیل راه‌اندازی بورس کالا چیست؟ چرا باید بازاری برای خرید و فروش برخی از کالاها ایجاد شود در حالی که بسیاری از کالاهای دیگر بدون نیاز به این بازار داد و ستد می‌شوند. واقعیت این است که در سازوکار بازارهای سنتی نوعی عدم شفافیت حاکم است که باعث می‌شود کالاها با قیمت واقعی معامله نشوند. همین مسئله مانع از کشف قیمت واقعی محصولات می‌شود.

اجازه دهید با یک مثال بحث را پی بگیریم. در سال‌های اخیر خرید و فروش سیمان در کشور بورس کالا چیست ما به بورس کالا محدود شد. تا قبل از این تصمیم، این محصول در بازار آزاد تبادل می‌شد. به همین دلیل نوعی فضای دلالی در بازار سیمان شکل گرفته بود که باعث می‌شد یک کیسه سیمان تا 2 یا 3 برابر قیمت واقعی به دست مصرف کننده برسد. عرضه سیمان در بورس کالا باعث شد که کشق قیمت این محصول در فاصله زمانی کوتاهی صورت بگیرد. در نتیجه این شفافیت، دست دلالان و سودجویان قطع شد و سیمان با قیمت درست به دست مصرف کننده واقعی رسید.

اگر بخواهیم اهداف راه‌اندازی بورس کالا را به صورت موردی بررسی کنیم، موارد زیر را می‌توان به عنوان اصلی‌ترین دلایل برشمرد:

• ایجاد فضای شفاف در خرید و فروش کالاها
• کمک به کشف قیمت کالاها بر اساس عرضه و تقاضا
• امکان نظارت بر بازار کالاهای مختلف
• امکان رهگیری کالاها در بازار
• ایجاد امکان دسترسی برابر به عموم متقاضیان

چه کسانی در بازار بورس کالا فعالیت می‌کنند؟

یکی دیگر از سؤالات مهمی که باید در بحث بورس کالا چیست، پاسخ دهیم این است که چه کسانی در این بازار فعالیت می‌کنند. اصلی‌ترین فعالان بازار بورس کالا، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان عمده کالا هستند. تولیدکنندگان محصولات خود را در بازار به صورت عمده عرضه می‌کنند. مصرف‌کنندگان نیز بنا به نیاز سفارش خود را در بازار ثبت کرده و کالاها را در زمان و مکان معین دریافت می‌نمایند.

در کنار این افراد گروه دیگری نیز هستند که صرفا با هدف کسب سود در بازار بورس کالا فعالیت می‌کنند. این دسته از افراد خرید و فروش کالاها را به جهت استفاده برای تولید محصولات دیگر انجام نمی‌دهند. بلکه سعی می‌کنند از نوسانات قیمتی که در ارزش کالاها ایجاد می‌شود، به دنبال کسب سود هستند.

انواع معاملات بورس کالا

در ادامه بحث بورس کالا چیست، باید به موضوع مهمی بپردازیم. معاملات در بازار بورس کالا به شکل‌های گوناگونی قابل انجام هستند. به طور کلی 6 روش ثبت معامله در بازار بورس کالا وجود دارد که عبارت‌اند از:

1. قرارداد نقدی

در این قرارداد، خریدار تمام هزینه معامله به همراه کارمزد کارگزاری را نقدا می‌پردازد. فروشنده نیز موظف است حداکثر ظرف سه روز کالای خریداری شده را به او تحویل دهد.

2. قرارداد سلف

در این قرارداد همه مبلغ خرید کالا توسط خریدار پرداخت می‌شود. به موجب قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود که کالای مورد نظر را در زمان معینی به خریدار تحویل دهد.

3. قرارداد نسیه

در این قرارداد کالا به خریدار تحویل داده می‌شود. سپس به موجب قرارداد، خریدار متعهد می‌شود که در زمان مشخصی، مبلغ قرارداد را به فروشنده بپردازد.

4. قرارداد آتی

در این قرارداد ابتدا وجه تضمینی از سوی خریدار و فروشنده بدون رد و بدل شدن کالا پرداخت می‌شود. به موجب قرارداد فروشنده و خریدار متعهد می‌شوند که میزان مشخصی کالا را در زمان معین و قیمت مشخص، مبادله کنند.

5. قرارداد سلف استاندارد

در این قرارداد مقدار معین از یک کالا مبتنی بر متن یک قرارداد در مهل معینی باید به خریدار تحویل داده شود و تسویه حساب نیز مبتنی بر متن قرارداد صورت می‌گیرد.

6. قرارداد اختیار معامله

همان‌طور که از اسم این قرارداد مشخص است، در آن اختیار خرید یا فروش مقدار معینی از کالا به یک خریدار یا فروشنده اعطا می‌شود.

کلام پایانی

در این مقاله بررسی کردیم که بورسی کالا چیست و چه نوع معاملاتی در آن انجام می‌شود. بورس کالا یکی از بازارهای در خدمت تولید کشور است. فعالیت در این بازار ریسک کمتری را برای کسب‌وکارهای مختلف به دنبال دارد. علاوه بر آن دسترسی فعالان اقتصادی به کالاهای مختلف در سطح کشور نیز افزایش پیدا می‌کند. شما تجربه فعالیت در بازار بورس کالا را داشته‌اید؟ نظر شما درباره این بازار چیست؟