قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟

آدرس منابع غیر‌فارسی

سوآپ ارزی چیست؟ تبدیل یک پول به پول دیگر

اقتصاد گردان - سوآپ (Swap) در معاملات که به آن سوآپ مالی می‌گویند در واقع قراردادی مشتقه است که بین دو طرف برای مبادله دو ابزار مالی صورت می گیرد. این روش معامله بین دو طرف برای معامله و مبادله هر نوع جنس یا اوراق بهاداری می تواند قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ تعریف شود. یکی از انواع سوآپ ها که اخیرا نیز بواسطه توافق بین ایران و ترکیه بر سر سوآپ ارز و لیر مورد توجه قرار گرفته است، سوآپ ارز (Currency Swap Contracts) است که در زیر توضیح داده می‌شود.

قرارداد سوآپ نوعی قرارداد برای معاوضه جریان نقدی در آینده است. یک قرارداد سوآپ، تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی که قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ باید پرداخت شوند را مشخص می کند. این جریانات نقدی در واقع ارزش آتی است که آنچه معامله می شود دارد. درخصوص سوآپ ارز رویه عمل بدین گونه است که دو طرف این معامله سوآپ ارز توافق می کنند که پرداخت های دوره ای در یک ارز مشخص را در یک دوره خاص(مثلا ماهانه، سالانه) داشته باشند تا بدهی طرف مقابل معامله سوآپ تمام شود. در عوض طرف دوم نیز می پذیرد که همین کار یعنی همین پرداخت ها را برای طرف اول معامله سوآپ داشته باشد.

تعبیر دیگر از سوآپ قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ ارز این است که دو معامله نقدی و سلف ارز بطور همزمان صورت می پذیرد و در واقع هدف این است که ریسک های مربوط به معامله و نوسانات نرخ ارز دو طرف معامله مدیریت شود. یعنی به جای اینکه ارز دو کشور با یک نرخ در زمان حال بصورت نقدی معامله شود و با نرخ دیگری بصورت سلف، با در نظر گرفتن یک نرخ متوسط و پرداخت های دوره ای ارز دو طرف معامله این نوسانات نرخ ارز و ریسک های آن مدیریت شده و متعادل می شوند.

معامله سوآپ ارز سه طرف معامله دارد که با مثال زیر برای یک معامله سوآپ روش کار معامله سوآپ ارز مشخص می شود:

مشتری "الف" در تاریخ معینی با پرداخت ۲۰۰۰ یورو مبلغ ۲۲۰۰ دلار از بانک "ب" در یک معامله نقدی خریداری می‌کند. مدیران مالی بانک "ب" برای حفظ سبد دارایی‌های ارزی، باید مقدار دلار فروخته شده را برگردانند. این مقصود را بانک "ب" با انجام یک معامله سلف دلار با طرف سوم با یک نرخ معین با سررسید معین دیگری یعنی چند ماه بعد دنبال می‌کند. مجموعه این معامله طی یک سلسله محاسبات با نرخ های معین و به صورت یکجا صورت می پذیرد. در این معامله، بانک "ب" ضمن به دست آوردن سود حاصل از فروش دلار، با انجام خرید سلف، ارز خود را از ریسک تغییر ارزش دلار محافظت می کند.

سوآپ ارزی

سوآپ swap نوعی قرارداد معاوضه ای می باشد که بر عمدتا بر چهار نوع است برای مثال سوآپ ارزی قراردادی است که دو طرف این معامله سواپ ارز توافق می کنند که پرداخت های دوره ای در یک ارز مشخص را در یک دوره خاص مثلا ماهانه، سالانه داشته باشند تا قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ بدهی طرف مقابل معامله سواپ تمام شود. در عوض طرف دوم نیز می پذیرد که همین کار یعنی همین پرداخت ها را برای طرف اول معامله سواپ داشته باشد

سوآپ در لغت به معنای معامله پایاپای (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است. قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می کند. معمولا محاسبه قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ جریانات نقدی شامل ارزش های آتی یک یا چند متغیر بازار است. اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه ۱۹۸۰ منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقّات خارج از بورس به صورت سوآپ انجام می شود.

۱- دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:

ورقه قرضه با ریسک اعتباری؛

وام؛

پرتفوی (سبد دارایی ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام ها؛

شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه؛

شاخص سهام.

۲- فروشنده سوآپ (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می شود.

۳- خریدار سوآپ (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه گذار نیز گفته می¬شود.

۴- شخص مرجع یا تعهد مرجع؛ شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.

۵- صرف سوآپ (Swap Premium)؛ پرداخت هایی که به وسیله خریدار حمایت صورت می گیرد، “پایه صرف” نام دارد و پرداخت های احتمالی که ممکن است قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به “پایه حمایت” موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می ماند.

انواع عمده سواپ عبارت است از: سواپ کالا، سواپ نرخ بهره، سواپ نکول اعتباری، سواپ ارز.

۱- سواپ کالا(commodity swap):

برای تبیین این نوع سواپ به مثالی توجه کنید:

شرکت الف تولید کنندهٔ مشتقات نفتی است و شرکت ب تولید کننده نفت. شرکت الف در ۵ سال آینده به سالانه ۱۰۰۰ بشکه نفت احتیاج دارد. برای تامین این مقدار نفت، شرکت الف با شرکت ب این گونه قرار داد می بندد که سالانه مبلغ ۲۰۰۰۰۰ دلار به این شرکت بپردازد. (قیمت نقدی هر بشکه در تاریخ عقد قرارداد، برابر ۲۰۰ دلار است). در مقابل شرکت ب متعهد می شود که سالانه مبلغ ۱۰۰۰ دلار به شرکت الف به صورت نقدی بپردازد. دلار برابر با قیمت نقدی یک بشکه نفت در سررسیدهای پرداخت است. بدین سان، شرکت الف اطمینان دارد که طی ۵ سال آینده، نفت را با بشکهٔ ۲۰۰ دلار خریداری می کند و شرکت ب نیز اطمینان دارد که محصول خود را در ۵ سال آینده بشکه ای ۲۰۰ دلار می فروشد (Hall, 2006, p. 708).

این الگوی سواپ با توجه به وضعیت بازار و یا وضعیت اعتباری طرفین و یا با توجه به عوامل دیگر، می تواند تغییر صورت پیدا کند؛ مثلاً، طرفین می توانند معاوضه را براساس اختیار معامله قرار دهند و یا اینکه یک دامنهٔ قیمتی خاص برای قیمت تعیین شده قرار دهند که اگر از این دامنه قیمت بیشتر تغییر داشت وضعیت پرداخت ها و دریافت ها تغییر پیدا کند. تنها مشخصه ای که در تمام حالات سواپ کالا رخ می دهد معاوضهٔ برخی جریان های نقدی است که مبنای محاسبهٔ این جریان ها کالاهای اساسی خاص است (معصومی نیا و الهی، ۱۳۹۰). با این حال، قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ نمونه هایی از سواپ وجود دارد که در آن به جای جریان نقدی، کالا رد و بدل می گردد (Collins, 2006, p. 503).

۲- سواپ نرخ بهره (interest rate swap)

در بازار وام و اوراق قرضه، مؤسساتی که متکفل پرداخت وام باشند و یا مؤسساتی که وظیفهٔ تعیین نرخ بهرهٔ مجاز برای اوراق قرضهٔ منتشر شده برای یک مؤسسهٔ خاص را بر عهده دارند، محدودیت هایی برای گیرندگان وام و فروشندگان اوراق ایجاد می کنند که این امر موجب می گردد که در بیشتر موارد، بین سررسید و نوع پرداخت های بدهی با نوع و سررسید درآمد بنگاه ناهماهنگی ایجاد گردد. برای مثال، شرکت الف دارای در آمد متغیر ماهیانه است، ولی بدهی حاصل از فروش اوراق مشارکت خود را باید به صورت ثابت سالانه پرداخت نماید. در مقابل، شرکت ب دارای در آمد ثابت ماهیانه و سررسید بدهی سالیانهٔ متغیر است. پیش فرض ما این است که شرکت های مذکور در دستیابی به وام، دارای محدودیت هستند و نمی توانند وام های مطابق با وضعیت خود را دریافت دارند. با توجه به این وضعیت، مؤسسات برای از بین بردن ناهماهنگی ها و مخاطرات حاصل از آن ها، در بلند مدت اقدام به معاملهٔ سواپ نرخ بهره می کنند؛ به این صورت که در ساده ترین حالت، شرکت الف، که دارای اوراق مشارکت ۳ درصدی است، بهرهٔ ثابت خود را با شرکت ب که دارای بهرهٔ متغیر پرداختی لایبور است، تاخت زده و یا – به اصطلاح – سواپ می کند.

این الگو ساده ترین حالت است و بنگاه ها بنا بر نیاز خود و وضعیت پیش آمده می توانند تغییراتی را در آن ایجاد کنند که تنوع بسیاری در این الگو از سواپ به وجود آورده است. از انواع این سواپ عبارت است از: سواپ پیش رونده و سواپ کاهنده که سواپ هایی هستند که در آنها ممکن است اصل وام ها با هم برابر نبوده و یا حتی دوره های پرداختی هم تطابق نداشته باشند. از انواع دیگر این سواپ عبارت است از: سواپ تفاضلی، سواپ قابل فسخ و سواپ تجمعی.

در حقیقت، می توان سواپ نرخ بهره را این گونه تعریف نمود: تعویض دو جریان پرداختی بهره در قالب یک ارز (Cooper, 1991).

۳- سواپ نکول اعتباری(Credit swap)

مؤسساتی که در حوزهٔ اعطای وام فعالیت می کنند همیشه در معرض ریسک عدم پرداخت اقساط از طرف مشتریان قرار دارند. بدین سان، برای محفوظ ماندن از ریسک عدم پرداخت، سواپ های نکول اعتباری طراحی گردید. براساس این سواپ، بنگاه مالی به عنوان خریدار سواپ، متعهد به پرداخت مبلغی معین در سررسیدهای از پیش تعیین شده به فروشندهٔ سواپ می گردد که معمولاً یک شرکت بیمه ای است. در مقابل، فروشندهٔ سواپ متعهد می گردد که درصورت عدم پرداخت اقساط مشتریان به میزان توافق شده، آنها را جبران نماید (Farlex, 2012, p. 212).

۴- سواپ ارز(Currency Swap)

برای پاسخ دادن به این سوال که سوآپ ارزی چیست باید بدانیم که، معاملات سواپ ارز در سه مرحله صورت می گیرد: مرحلهٔ اول تبادل اصل وام یا دارایی ارزی در قالب دو ارز متفاوت است که معمولاً در تاریخ تبادل دارای ارزش یکسان هستند. مرحلهٔ دوم پرداخت بهره های از پیش تعیین شده به صورت ثابت یا متغیر از سوی دو طرف است. مرحلهٔ سوم تبادل اصل دارایی ارزی اولیه در تاریخ سررسید است.

این معامله در حقیقت، همان سواپ نرخ بهره است، با این تفاوت که در سواپ ارز، اصل وام یا دارایی مبادله می گردد، ولی در سواپ بهره، اصل وام به صورت فرضی است. تفاوت دیگر این است که اصل دارایی ها در سواپ بهره یکسان است، در حالی که در سواپ ارز در قالب دو ارز متفاوت می باشد.

حال با توجه به معرفی اجمالی انواع عمدهٔ سواپ و استخراج نقطه مشترک آن ها، می توان سواپ را به طور کلی، به این صورت تعریف نمود: توافق بین دو شخصیت بر تعویض دو جریان نقدی در آینده (Cooper, 1991). منظور از آینده براساس آنچه به سبب آن معاملات سواپ طراحی و تعریف شده مدت زمان های طولانی است.

سوآپ ارزی چیست؟

قرارداد سوآپ نوعی قرارداد برای معاوضه جریان نقدی در آینده است که در آن تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی که باید پرداخت شوند، مشخص است.

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، سوآپ (Swap) در معاملات یا همان سوآپ مالی, قراردادی مشتقه است که بین دو طرف برای مبادله دو ابزار مالی انجام می شود. این روش معامله بین دو طرف برای معامله و مبادله هر نوع جنس یا اوراق بهاداری می تواند تعریف شود.

یکی از انواع سوآپ ها قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ که اخیرا نیز بواسطه توافق بین ایران و ترکیه بر سر سوآپ ارز و لیر مورد توجه قرار گرفته است، سوآپ ارز (Currency Swap Contracts) است.

قرارداد سوآپ نوعی قرارداد برای معاوضه جریان نقدی در آینده است. یک قرارداد سوآپ، تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی که باید پرداخت شوند را مشخص می کند. این جریانات نقدی در واقع ارزش آتی است که آنچه معامله می شود دارد.

رویه سوآپ ارز اینگونه است که دو طرف این معامله سوآپ ارز توافق می کنند که پرداخت های دوره ای در یک ارز مشخص را در یک دوره خاص(مثلا ماهانه، سالانه) داشته باشند تا بدهی طرف مقابل معامله سوآپ تمام شود. در عوض طرف دوم نیز می پذیرد که همین کار یعنی همین پرداخت ها را برای طرف اول معامله سوآپ داشته باشد.

تعبیر دیگر از سوآپ ارز این است که دو معامله نقدی و سلف ارز بطور همزمان انجام می شود و هدف این است که ریسک های مربوط به معامله و نوسانات نرخ ارز دو طرف معامله مدیریت شود. یعنی به جای اینکه ارز دو کشور با یک نرخ در زمان حال بصورت نقدی معامله شود و با نرخ دیگری بصورت سلف، با در نظر گرفتن یک نرخ متوسط و پرداخت های دوره ای ارز دو طرف معامله این نوسانات نرخ ارز و ریسک های آن مدیریت شده و متعادل می شوند.

معامله سوآپ ارز سه طرف معامله دارد که با مثال زیر برای یک معامله سوآپ روش کار معامله سوآپ ارز مشخص می شود:

مشتری " الف" در تاریخ معینی با پرداخت ۲۰۰۰ یورو مبلغ ۲۲۰۰ دلار از بانک "ب" در یک معامله نقدی خریداری می‌کند. مدیران مالی بانک "ب" برای حفظ سبد دارایی‌های ارزی، باید مقدار دلار فروخته شده را برگردانند.

این مقصود را بانک "ب" با انجام یک معامله سلف دلار با طرف سوم با یک نرخ معین با سررسید معین دیگری یعنی چند ماه بعد دنبال می‌کند.

مجموعه این معامله طی یک سلسله محاسبات با نرخ های معین و به صورت یکجا صورت می پذیرد. در این معامله، بانک"ب" ضمن به دست آوردن سود حاصل از فروش دلار، با انجام خرید سلف، ارز خود را از ریسک تغییر ارزش دلار محافظت می کند.

قرارداد معاوضه نکول اعتباری (Credit Default swap contract (CDS))

تعریف

قرارداد معاوضه نکول اعتباری، یک ابزار مشتقه مالی است که امکانی را برای سرمایه گذار جهت سوآپ یا جبران ریسک اعتباری خود با سرمایه گذار دیگر فراهم کند.قرارداد معاوضه نکول اعتباری، روشی برای انتقال ریسک اعتباری طرف مقابل از یک طرف به طرف دیگر بوده و ریسک اعتباری از طریق پرداخت های منظم را به گونه ای تضمین می کند که به طریق مشابهی با حق بیمه جبران شود.

متون منتخب از منابع غیر‌فارسی

English Definition 1: A specific kind of counterparty agreement which allows the transfer of third party credit risk from one party to the other. One party in the swap is a lender and faces credit risk from a third party, and the counterparty in the credit default swap agrees to insure this risk in exchange of regular periodic payments (essentially an insurance premium). If the third party defaults, the party providing insurance will have to purchase from the insured party the defaulted asset.

English Definition 2: A way of transferring the credit risk of a third party from one to another and in turn, insuring that credit risk via regular payments that work in similar fashion to an insurance premium.

English Definition 3: A credit default swap (CDS) is a financial derivative or contract that allows an investor to "swap" or offset his or her credit risk with that of another investor.

ترجمه متون منتخب از منابع غیر‌فارسی

منبع اول: قرارداد معاوضه نکول اعتباری، نوع خاصی از قرارداد با طرف مقابل است که امکان انتقال ریسک اعتباری شخص ثالث را از یک طرف معامله به طرف دیگر فراهم می کند. یکی از طرفین قرارداد وام دهنده ای قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ است که با ریسک اعتباری شخص ثالث مواجه است و طرف مقابل در این قرارداد برای بیمه این ریسک در ازاء پرداخت های دوره ای منظم (اساسا به شکل حق بیمه) موافقت می کند. اگر شخص ثالث نکول کند، طرفی که بیمه ارائه می کند، دارایی نکول شده را باید از طرف بیمه شده خریداری کند.

منبع دوم: قرارداد معاوضه نکول اعتباری، روشی برای انتقال ریسک اعتباری طرف مقابل از یک طرف به طرف دیگر بوده و ریسک اعتباری را از طریق پرداخت های منظم، به گونه ای مشابه پوشش ریسک با حق بیمه، جبران می‌کند.

منبع سوم: قرارداد معاوضه نکول اعتباری، یک مشتقه مالی یا قراردادی است که برای سرمایه گذار امکان سوآپ یا جبران ریسک اعتباری خود با سرمایه گذار دیگر را فراهم می‌کند.

آدرس منابع غیر‌فارسی

متون منتخب از منابع فارسی

تعریف فارسی اول: سوآپ نكول اعتباری مهمترین مشتقه اعتباری مورد استفاده به وسیله بانك‌های تجـاری و مؤسسه‌های اعتباری جهت انتقال ریسك اعتباری است. سوآپ نكول اعتباری، ساده‌ترین شكل و متداول‌ترین نـوع انتقـال ریسـك اعتبـاری در میان مشتقات اعتباری است. ارزش اسمی معامله‌ها بر روی سوآپ نكول اعتباری قرارداد سوآپ یا سواپ چیست؟ حـدود 75 درصد كل بازار مشتقات اعتباری را تشكیل می‌دهد. در سوآپ نكول اعتباری، خریدار سوآپ مبلغ فراوانـی را در قبـال پرداخـت انـدک بـه فروشنده سوآپ، دریافت می‌دارد، از سوی دیگر فروشـنده سـوآپ نیـز بـه عـدم پرداخـت خسارت به خریدار سوآپ امیدوار است تا با دریافت جریان‌های نقـدی ثابـت سـود بـرد، بنابراین درآمد هر دو همراه با نوعی ریسك و خطر است. گرچه سوآپ نكول اعتباری به دید تحلیلی به عقدهای ضمانت و بیمه نزدیك است امـا این احتمال وجود دارد كه درباره ضمان یا بیمه بودن این قـرارداد بـه علـت وجـود برخـی تفاوت‌های كاركردی با شبهه نگاه شود و ابداع ایـن قـرارداد را، بـه نیـاز جدیـد بانكـداری متعارف و تحت شرایط حاكم در روابط بـین اجـزای تشـكیل دهنـده قـرار داد.

آدرس منابع فارسی

آدرس منبع فارسی اول: موسویان، سید عباس و سید محمد مهدی موسوی بیوکی (1388)، مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی از طریق سوآپ نکول اعتباری، فصلنامه اقتصاداسلامی، سال نهم، شماره 33.

الگوی نوشتار تعریف

از طریق ایران صورت گرفت؛ تفاهم‌نامه افزایش ۲ برابری سواپ گاز ترکمنستان به آذربایجان

شهروندآنلاین 13 خرداد 01

ایران و جمهوری آذربایجان در سفر وزیر نفت کشورمان به باکو تفاهم‌نامه افزایش انتقال گاز ترکمنستان از خاک ایران به مقصد آذربایجان را امضا کردند

به گزارش شهروند آنلاین؛ به نقل از شانا، جواد اوجی که برای حضور در «هفته انرژی باکو» در جمهوری آذربایجان به سر می‌برد، امروز (جمعه، ۱۳ خردادماه) تفاهم‌نامه افزایش همکاری‌های دو جانبه به همراه میکائیل جباراف، وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان را امضا کرد.

بر اساس این تفاهم‌نامه، طرفین توافق کردند حجم گاز انتقالی ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق خطوط ایران را به دو برابر در سال افزایش دهند.

این قرارداد به صورت حجمی است و ایران به‌عنوان سوآپ فی بخشی از گاز انتقالی را برمی‌دارد.

آذرماه پارسال در حاشیه سران اکو سه کشور ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان توافق کردند سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان سوآپ کنند.

این قرارداد که پس از پنج‌سال توقف مبادلات گازی ایران و آذربایجان امضا شد، به افزایش پایداری شبکه گاز در شمال شرق ایران منجر خواهد شد و مسیر ایران را برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه هموارتر می‌کند.

امکان افزایش حجم این قرارداد در آینده نیز وجود خواهد داشت.

همچنین در این نشست دوجانبه، درباره دیگر موضوعات اقتصادی مورد علاقه طرفین در حوزه‌های انرژی و نفت و گاز، حمل و نقل، تجارت دو جانبه و امثال آنها تبادل نظر شد.