اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
اگر هر برگه سهام در تاریخ اعمال با رشد قیمت مواجه شود، سهامدار می‌تواند سود خود را بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به دست آورد. چنین ابزاری باعث ایجاد یک حاشیه امن برای سهامداران میشود. به این ترتیب آنها می‌توانند با خیالی آسوده دست به اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ معامله بزنند و نگران ریسک سرمایه‌گذاری نباشند.
اوراق تبعی چیست
اگر اخبار بورس را پیگیری کرده باشید حتما اسم اوراق تبعی یا همان اوراق اختیار فروش تبعی را شنیده اید. حال اگر می خواهید بدانید که اوراق تبعی چیست با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
از طرفی سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
اوراق اختیار فروش تبعی
حتما برایتان سوال پیش آمده که اوراق تبعی چیست ؟ اوراق تبعی یا همان اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد میشود، در حقیقت، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه میشود.
سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراق تبعی را منتشر میکند و کسی که این اوراق را خریداری میکند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران میشود.
نکته با اهمیت در پاسخ به این سوال ( اوراق تبعی چیست ) این است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می‌تواند از این ابزار استفاده کند. یعنی سهامدار عمده اوراق اختیار فروش تبعی را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری میکند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران میشود.
بنابراین، این اوراق تبعی را می‌توان روشی برای به حداقل رساندن ریسک سیستماتیک (systematic risk) دانست. ریسک سیستماتیک به عنوان واریانس بازده‌های مورد انتظار سرمایه گذاری تعریف شده است که به آن ریسک بازار نیز می‌گویند.
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و دل مشغولی‌های سهامداران در بورس، کسب حداقل بازده مورد انتظار (معادل نرخ سود بدون ریسک اوراق مشارکت) است. با استفاده از این ابزار، اطمینان لازم برای کسب بازده مورد انتظار برای سهامداران محقق میشود.
سهامدار می‌تواند با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سیستماتیک اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ را به حداقل برساند.
به این ترتیب در صورتی که قیمت سهم شرکت در تاریخ مورد توافق تاریخ اعمال،کمتر از قیمت مورد توافق قیمت اعمال باشد دارنده اوراق اختیار فروش می‌تواند با دریافت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در بازار عادی منتفع شود.
نکات حائز اهمیت در اوراق تبعی چیست ؟
از نکات حائز اهمیت این اوراق این است که:
اولا: خریداران این اوراق حق فروش آن را تا تاریخ سر رسید نخواهند داشت بنابراین از این لحاظ، این اوراق شبیه اوراق اختیار فروش اروپایی هستند.
ثانیا: این اوراق تنها به اشخاصی تعلق می‌گیرد که سهام شرکتی که اوراق اختیار فروش آن منتشر میشود را داشته باشند. مثلا: شخصی که سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه را دارد، می‌تواند اوراق اختیار فروش آن‌را خریداری کند.
ثالثا: خریداران تنها به میزان سهام تملک شده در بورس می‌توانند اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کنند و خرید بیش از آن تعداد امکان پذیر نبوده و ابطال خواهد شد؛ بنابراین عرضه کننده اوراق تعهدی نسبت به مازاد خریداری شده نخواهد داشت.
رابعا: این ابزار مالی جدید سبب میشود تا با توجه به حذف ریسک در بازار سرمایه، سرمایه گذاران به‌جای سرمایه گذاری در بازار پول به دنبال کسب سود بیشتر در بازار سرمایه باشند. زیرا علاوه بر اینکه سهامداران عمده در هنگام تعیین نرخ سهام در تاریخ اعمال می‌تواند درصد بیشتری را نسبت به نرخ اوراق مشارکت اعلام کنند (مثلا به جای ۲۰ درصد نرخ اوراق مشارکت، ۲۵ یا ۳۰ درصد در نظر بگیرند) می‌تواند با توجه به تعیین فواصل زمانی واگذاری اوراق اختیار فروش از سوی سهامدار عمده، نسبت به اوراق مشارکت که حداقل یکساله است سود و منفعت بیشتری را نصیب سهامدار کند.
در کل می‌توان انتظار داشت که سهامداران با توجه به حداقل سود مورد انتظاری که در آینده نصیبشان خواهد شد، از نوسانات مقطعی بازار سرمایه، هراسی نداشته و با کاهش قیمت سهامشان از بازار خارج نمی‌شوند.
در تاریخ اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چه اتفاقاتی می تواند رخ دهد ؟
اما آنچه در این جا حائز اهمیت است این است که در تاریخ اعمال چه اتفاقاتی می‌تواند رخ دهد:
الف) فرض کنیم ارزش روز سهام در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال باشد. در این حالت طبیعی است که سهامداران از «حق» خود استفاده نکرده و می‌توانند سهامشان را در بازار به فروش برسانند. به عبارت دیگر
ب) قیمت بازار سهام در تاریخ اعمال بیشتر از قیمت اعمال باشد. اما این تفاوت بسیار کم بوده یا معادل ارزش روز آن سهم باشد.
در این چنین حالتی به احتمال بسیار زیاد سهم با عرضه سنگین سهام چه توسط آن‌هایی که برگه اختیار فروش را در اختیار دارند و چه سایر سهامداران مواجه خواهد شد، زیرا همگان بر اتمام تاریخ اختیار فروش آگاهی دارند.
این وضعیت زمانی بدتر خواهد شد که سهامدار عمده بخواهد از طریق واگذاری سهم، زیان سهامدار را جبران کند (اوراق را باز خرید کند)
(ج) حالت سوم مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ زمانی است که بنا به هر دلیلی ارزش روز سهام از ارزش اعمال سهم کمتر باشد.
به بیان دیگر:
در این چنین شرایطی به‌خوبی معلوم است که صف‌های فروش طولانی بر روی آن سهم ایجاد خواهد شد، و طبیعی است که سهامدار عمده نیز بخواهد از طریق واگذاری سهام و نه پرداخت نقدی مابه التفاوت یا پرداخت ارزش سهم (به نرخ اعمال) در سررسید اوراق اختیار فروش با خریداران این اوراق تسویه حساب کند.
ناگفته، پیداست که بر حجم صف‌های فروش افزوده خواهد شد و سهامداری که تا چند روز پیش خودش را برنده تصور می‌کرد، با در اختیار گرفتن تعداد سهام بیشتر و با تداوم روزهایی که سهام شرکت مورد مثال مورد عرضه سنگین قرار می‌گیرد .
و همانند فردی که گلوله‌ای برفی در دست دارد و شاهد آب شدن این گلوله برفی است، شاهد از دست دادن سود انتظاریش خواهد بود؛
بنابراین باید، سهامداران در زمینه خرید این اوراق بسیار هوشمندانه عمل کرده و عملکرد مالی شرکتی که اوراق اختیار فروش آن را خریداری میکنند را بررسی کنند، شاید شرایط به گونه‌ای باشد که سهامدار و خریدار این اوراق ترجیح دهند حداقل زیان (معادل ارزش اوراق اختیار فروش) را پذیرفته و سهام شرکت را فروخته و از آن شرکت خارج شوند؛ بنابراین صرف عرضه اوراق اختیار فروش نمیتواند تضمینی برکسب سود مورد انتظار باشد.
وبگاه خدمات مدیریتی بصیر
اطلاعات تخصصی در زمینه های مدیریتی، حسابرسی، فن آوری اطلاعات و مشاوره حقوقی
اوراق تبعی در شرکت های مشاوره سرمایه گذاری
اوراق تبعی چیست؟
مفهوم اوراق اختیار فروش تبعی که به نوعی کارکردی همانند بیمه سهام دارد، در ایران بدینگونه است که سهامدار عمده یا همان ناشر این اوراق تضمین میکند سهمی را که در حال حاضر x ریال قیمت دارد، در سررسیدی مشخص، x ریال به عالوه درصدی از سود را که از قبل مشخص است، از سهامدار جزء خریداری کند. در واقع در این طرح سهام بر اساس نرخ بازده بدون ریسک با کف قیمتی تعیین شده توسط سهامدار عمده به اصطالح بسته می شود، حال آنکه سقف قیمت آن محدودیتی ندارد. بر همین مبنا ناشر اوراق اختیار فروش تبعی که سهامدار عمده می باشد، بازده مثبت مشخص، در سررسید مشخص برای سهامداران حقیقی و جز را تضمین میکنند. به زبان سادهتر اوراق اختیار فروش تبعی سهام، آپشنی است که پشتوانه آن خود سهم است و ریسک خریداری سهام را بر مبنای اوراق فاقد ریسک تضمین میکند. لذا به منظور بررسی نقش این اوراق در بازار سرمایه به دلیل درگیر بودن طرف تقاضا و عرضه هر کدام به نوعی باید هم از دید سهامداران جز و هم از دید ناشران به این سازوکار پرداخت. بررسی این اوراق در اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ گروه خدمات مدیریتی بصیر بر عهده شرکت مشاوره و سرمایه گذاری دیدگاهان نوین می باشد.
استقبال از اروراق تبعی در شرکت های مشاوره ای سرمایه گذاری
کوتاه بودن فرآیند انتشار این اوراق و همچنین کوتاه بودن فرآیند تامین مالی از آن جهت که شرایط تامین نقدینگی کوتاه مدت شرکتهایی که به لحاظ شرایط اقتصادی با مشکل نقدینگی مواجه هستند و سهام باالیی نیز دارند را تسهیل میکند، از طرف ناشران مورد استقبال قرار گرفته است. همچنین در صورت تمایل به حفظ سهام و عدم انتقال مالکیت از طریق بازار سرمایه این اوراق یکی از بهترین ابزارها میباشند. از طرف دیگر به علت عدم بررسیهای دقیق برای تعهدات قیمتی در اوراق منتشره به دلیل عدم اطالع کامل از سازوکار این اوراق در مدت زمان حضور این اوراق در بازار باعث ضرر در اکثر شرکتهای منتشرکننده شده است. عموما سهامدارانی که بدون
بررسی دقیق اقدام به انتشار اوراق تبعی کردند باعث متحمل شدن زیان در تاریخ سررسیدها شدهاند. این موضوع باعث میشود در وضعیت رکود بازارها و کاهش مداوم قیمت سهامهای ناشر اوراق تبعی به دلیل موظف بودن شرکت به پرداخت وجه نقد در سررسید سودآوری شرکت را کاهش داده و سهامداران عمده را متضرر میکند. هرچند از ابتدا نقش اهرمی این اوراق برای افزایش رونق بازار سرمایه مطرح بوده اما تجربهی انتشار این اوراق نشان میدهدکه این اوراق نمیتواند مانعی برای ادامه پیدا کردن روندهای نزولی شکل گرفته برای سهام شرکتها باشد. در کل می توان گفت عدم آگاهی عمومی نسبت به سازوکار این اوراق به ویژه از طرف ناشران و مبهم بودن ایفای تعهدات شرکتها در سررسید دالیل اصلی عدم استقبال از آنها بوده است.
تاثیر اوراق تبعی بر بازدهی شرکت ها
به طور کلی بر اساس مطالعات انجام شده به روش توصیفی در بازار بورس و بر اساس محاسبات انجام شده استفاده از اوراق آتی سبب افزایش بازدهی شرکتها شده است. شرکتهایی که از اوراق تبعی استفاده کرده اند برای قبل و بعد از استفاده تفاوت معنی داری در بازدهیشان رخ نداده است. شرکتهایی که از اوراق آتی استفاده کرده اند بازدهی بیشتری نسبت به شرکتهای مشابه که از اوراق آتی استفاده نکرده اند بدست آورده اند و همچنین شرکتهایی که از اوراق تبعی استفاده کرده اند بازدهی بیشتری نسبت به شرکتهای مشابه که از اوراق
آتی استفاده نکرده اند بدست آورده اند. این یافته ها نشان می دهد که استفاده از اوراق مشتقه توسط بازار درک شده و بازده مثبت آن بر حجم مبادالت باعث افزایش تقاضا و بهبود بازده سهام شرکتهای دارنده اوراق مشتقه شده است.
برآیند کلی دیدگاههای متفاوت را نسبت به اوراق تبعی
این اوراق از آن جهت که با حفظ مالکیت امکان تامین مالی برای شرکت ها را فراهم کرده اند نقش موثری برای شرکت ها داشته اند اما به دلیل تضمین حداقل سود و الزام پرداخت آن عموما به دلیل خطای برآوردی منجر به زیان آوری برای برخی از آنها شده است. اما از دید سهامداران خرد به دلیل پوشش ریسک قابل توجه ای به ویژه در زمان رکود بازار مورد استقبال بوده است به گونه ای که تقاضا برای این اوراق و به دنبال آن تقاضا برای خرید سهام شرکت های ناشر این اوراق را افزایش داده است. همان گونه که قبال گفته شد این اوراق با هدف حمایت از بازار طراحی شده اند که هرچند سازوکار آنها در این راستا قرار دارد اما به نظر می رسد بجز ایفای نقش تامین کند.
مزایا و معایب اوراق تبعی
مزایا
سهامداران عمده دیگر برای حمایت از سهامشان لازم نیست که درصد سهامداری خود در بورس را افزایش دهند بلکه با انتشار این اوراق می‌توانند ریسک سرمایه گذاری را پوشش داده و در عین حال از سهامشان حمایت کنند.
انتشار این اوراق موجب افزایش تقاضا برای سهام پایه و بازگشت اعتماد سرمایه گذاران به بازار خواهد شد.
مدیریت و پوشش ریسک برای سهامداران خرد
حداقل بازدهی 20 درصدی این مزیت را دارد که اگر قیمت سهم افزایش یافت لزومی برای تعهد سهامدار عمده وجود ندارد.
معایب
عدم وجود بازار ثانویه
الزام داشتن سهام پایه به هنگام خرید این اوراق
وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتیندگی مالی و پوشش ریسک در جلوگیری از نزول بیشتر بازار موفق نبوده اند.
فروش گسترده اوراق اختیار فروش تبعی از فردا/ نحوه تضمین سهام پورتفوی سرمایه‌گذاران
معاون بازار شرکت بورس با بیان اینکه استفاده از ابزار اوراق اختیار فروش تبعی برای حمایت از سهامداران است، گفت: در این مرحله سهامداران عمده استقبال بسیار خوبی از این ابزار کرده‌اند.
علی صحرایی مدیر بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با اشاره به اثرات استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی در بازار و دلایل استفاده از آن، اظهار داشت: این اقدام برای حمایت و برطرف کردن نگرانی سهامداران است بنابراین، با استفاده از ابرازی که قبلا مورد استفاده قرار گرفته است، بازدهی خوبی نصیب این سرمایه‌گذاران خواهد شد.
وی ادامه داد: استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی در بازار سهام ایران برای سومین بار است که استفاده میشود، اما این بار با مقیاس و اندازه بیشتری در بازار استفاده خواهد شد.
صحرائی با بیان اینکه این ابزار هیچ گونه ریسکی ندارد و در مقابل هم بازدهی تضمین شده متناسب با نرخ سود بانکی نصیب سرمایه‌گذاران خواهد کرد، گفت: در صورتی که قیمت سهم بیش از قیمت تضمین شده باشد، به سرمایه‌گذار تعلق خواهد گرفت.
وی اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ گفت: هرچه مشارکت در این ابزار بیشتر باشد، به ثبات و بهبود بازار کمک میکند.
معاون بازار شرکتهای بورس با تاکید بر اینکه در این مرحله سهامداران عمده استقبال بسیار خوبی از این ابزار کرده‌اند، گفت: با توجه به گستردگی این مرحله از ابزار اختیار فروش تبعی، از اکثر صنایع از جمله خودرو، ساختمان، پتروشیمی، پالایشی، معادن، فلزات و بانک‌ها حضور دارند و به تدریج نمادها افزوده خواهد شد.
صحرایی با اشاره به اینکه فردا در راستای پوشش ریسک و حمایت از سرمایه‌گذاران عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سهام شرکت معدنی و صنعتی چادرملو در بورس اوراق بهادر تهران آغاز میشود، گفت: فردا با نماد معاملات هکچاد 310، 50 هزار اختیار فروش برای هر کد معاملاتی با قیمت اعمال 7175 ریال در تاریخ سوم دی ماه 93 عرضه خواهد شد.
وی با اشاره به شرایط تسویه تعهدات در تاریخ اعمال گفت: پرداخت مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اختیار فروش تبعی به صورت نقدی و یا به صورت غیرنقدی از طریق انتقال سهم پایه از سوی عرضه‌کننده به دارنده اوراق و یا انتقال سهم با قیمت اعمال از دارنده اختیار فروش تبعی به عرضه‌کننده، بر حسب اعلام فروشنده خواهد بود و این اوراق معاملات ثانویه نداشته و خریداران حق فروش مجدد این اوراق را ندارند.
صحرائی با اشاره به اینکه ساعت معاملات این اوراق 9 تا 13 بعد از ظهر خواهد بود و فقط عرضه‌کننده مجاز به فروش است، گفت: کارمزد کارگزاران خریدار و فروشنده هر کدام 0.4 درصد بوده و از حق نظارت سازمان و سایر هزینه‌های مالیاتی معاف است.
وی با اشاره به دیگر شرایط استفاده از این اوراق تصریح کرد: خریدار نمیتواند بیش از تعداد سهام پایه‌ای که در اختیار دارد، این اوراق را خریداری کند، بنابراین تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می‌توان معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه مالکیت وی در پایان روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، باطل شده و عرضه کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.
مدیر بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران افزود: اقدامات شرکتی شامل تقسیم سود و افزایش سرمایه ناشر سهم پایه، منجر به تعدیل قیمت اعمال و تعداد اعمال هر ورقه اختیار فروش مطابق با تبصره 1 ماده 7 دستورالعمل بازنگری شده عرضه اوراق اختیار فروش تبعه سهام میشود.
به گزارش فارس، روش محاسبه قیمت فروش اوراق اختیار فروش تبعی در هر روز به این شرح است،
قیمت فروش اوراق تبعی مساوی با قیمت اعمال منهای قیمت پایانی روز قبل ضرب در ( 20 درصد به علاوه یک) ضرب در تعداد روزهای باقیمانده تا تاریخ اعمال تقسیم بر 365
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
اوراق اختیار فروش تبعی، قراردادی است كه شركت‌های فعال در بازار سرمایه برای حفظ ارزش سهام خود و حمایت از سهامداران منتشر می‌كنند.
به گزارش نما، اوراق اختیار فروش تبعی، به اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ نوعی قراردادی برای بیمه کردن سهام است. درواقع شرکت منتشرکننده اوراق به سهامدار تضمین می‌دهد که در صورت افت قیمت سهام به پایین‌تر از قیمت اعمال‌شده در سررسید، سهم را در قیمت اعمال‌شده در اوراق اختیار فروش تبعی از سهامدار خریداری کند. اگر در زمان سررسید اوراق، قیمت سهم بالاتر از قیمت اعمال‌شده در اختیار فروش تبعی بود، ضرورتی برای استفاده از اختیار فروش اوراق وجود ندارد. اما اگر قیمت سهم پایین‌تر از قیمت اعمال‌شده در اوراق بود، سهامداران قادر به فروش اوراق خود در قیمت اعمال‌شده به ناشر هستند.
اختیار فروش تبعی در کشور، دو نوع حمایتی و تامین مالی است و باید توجه داشت که اوراق اختیار فروش تبعی، بازار ثانویه نداشته و اختیار خرید و فروش برای آنها وجود ندارد. قبل از خرید اوراق، سهام شرکتی که قرار بر خرید اوراق اختیار فروش تبعی آن است، باید در پرتفوی اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ سهامدار قرار گیرد. بنابراین لزوم خریداری سهم شرکت نیز، علاوه بر اوراق وجود دارد. در غیر این صورت، معاملات ابطال خواهد شد.
دستورالعمل اوراق اختیار فروش تبعی
تعداد اوراق اختیار فروش که هر فرد امکان خرید آن را دارد، محدود است. در صورتی که خرید سهامدار بیشتر از میزان مجاز درنظر گرفته شود، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه پرداخت‌شده به شرکت منتشرکننده اوراق، داده خواهد شد.
در زمان خرید اوراق اختیار فروش، سهامداران باید سهام شرکت را داشته و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای آنان، معادل تعداد سهام است
این اوراق معاملات، بازار ثانویه ندارند. در نتیجه در صورت خریداری آنها، امکان فروش وجود نخواهد داشت.
سهامداران در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش، باید در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام کنند.
اوراق اختیار فروش تبعی؛ ارزش دارایی خود را بیمه کنید!
در کشور ما به خاطر وجود تورم بالا، ارزش پول به مرور زمان کم میشود. به همین دلیل نباید سرمایه یا دارایی خود را به شکل وجه رایج نگه داشت. پس در این شرایط چه باید کرد؟ در واقع منطقی‌تر آن است که دارایی خود را وارد بازارهای مالی کنید. ولی شما نمی‌توانید هیچ‌یک از بازارهای مالی را بیابید که بدون ریسک باشند. اما اوراق اختیار فروش تبعی که از انواع اوراق اختیار معامله است، از جمله ابزارهای جذاب بازارهای مالی محیوب میشود که برای کاهش ریسک معاملات ایجاد شدهاند. اوراق اختیار فروش تبعی چه سازوکاری دارند و چگونه منجر به کاهش ریسک می‌شوند؟
اوراق اختیار معامله چیست؟
اوراق اختیار فروش تبعی یکی از انواع اوراق اختیار معامله محسوب میشود. بنابراین بهتر است پیش از پرداختن به اختیار فروش تبعی، آشنایی مختصری با اوراق اختیار معامله پیدا کنیم. اوراق اختیار معامله یک نوع قرارداد است که خریدار و فروشنده آن بر سر خرید یا فروش یک دارایی با قیمت معین و تا یک تاریخ مشخص توافق میکنند. به این ترتیب قیمت دارایی در چنین معامله‌ای تا تاریخ انجام معامله ثابت می‌ماند و عواملی از قبیل تورم یا نوسانات قیمت بازار نمیتواند تاثیری بر قیمت مورد توافق طرفین قرارداد بگذارند.
از این رو، قرارداد اختیار معامله گونه‌ای از ابزارهای کنترل ریسک در بازارهای مالی محسوب میشود و استفاده از آن در بازارهای پرنوسان می‌تواند دارایی افراد را بیمه کند. اوراق اختیار معامله به دو دسته اوراق اختیار فروش و اوراق اختیار خرید تقسیم می‌شوند.
بیشتر بخوانید
اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
توضیحات را با یک جمله ساده آغاز می‌کنیم. استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی مانند این است که بخواهید سهام خود را بیمه کنید. به این ترتیب هنگام نوسانات و روزهای منفی بازار، سهام شما به نوعی بیمه خواهد بود. ناشر که از بازار و پتانسیل‌های آن آگاه است، اوراقی را منتشر میکند. خریداران اقدام به خرید این اوراق میکنند تا بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند. اگر در تاریخ اعمال، قیمت سهم از قیمت اعمال کمتر باشد، ضرر و زیانی متوجه فرد نخواهد بود. حتی در بدترین شرایط، سرمایه‌گذار اصل سرمایه خود را باز پس خواهد گرفت.
باید به این نکته توجه کنید که تنها سهامدار عمده است که می‌تواند این اوراق را به فروش برساند. افرادی که این اوراق را خریداری میکنند، در حقیقت با این کار دارایی خود را از ضرر و زیان در امان نگه می‌دارند. اختیار فروش تبعی یکی از بهترین ابزارهایی است که برای کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری از آن استفاده میشود.
سرمایه‌گذاران با تکیه بر چنین امکانی، می‌توانند از بازده و برآیند سرمایه‌گذاری خود مطمئن باشند. به عبارت دیگر اگر قیمت هر برگه سهام در تاریخ اعمال کم شود، سهامدار می‌تواند به کمک قرارداد اختیار فروش تبعی، سود سرمایه خود را نیز دریافت کند.
اگر هر برگه سهام در تاریخ اعمال با رشد قیمت مواجه شود، سهامدار می‌تواند سود خود را بدون استفاده از اختیار فروش تبعی به دست آورد. چنین ابزاری باعث ایجاد یک حاشیه امن برای سهامداران میشود. به این ترتیب آنها می‌توانند با خیالی آسوده دست به معامله بزنند و نگران ریسک سرمایه‌گذاری نباشند.
مفاهیم و اصطلاحات مربوط به قرارداد اختیار فروش تبعی
در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی چند اصطلاح مهم وجود دارد که باید با مفهوم آن آشنا شویم:
- سهم پایه: این سهم همان سهمی است که اوراق اختیار فروش تبعی برای آن در نظر گرفته شده است. در واقع این سهم توسط اوراق اختیار فروش بیمه خواهد شد.
- قیمت اعمال: قیمتی که عرضه‌کننده اوراق فروش موظف است در تاریخ اعمال، بر اساس آن عمل کند.
- تاریخ اعمال: تاریخی است که در آن اوراق اختیار فروش تبعی اعمال میشود.
- دوره معاملاتی: این دوره نشان‌دهنده فاصله میان اولین و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ فروش تبعی است.
- سقف خرید: این اصطلاح به معنای حداکثر تعداد اوراق تبعی قابل خرید به ازای هر کد حقیقی و حقوقی است.
- کل حجم عرضه: تعداد کل اوراق تبعی که ناشر سهام هر روز منتشر میکند.
- قیمت عرضه اوراق تبعی: این مورد برابر است با قیمت فروش اوراق اختیار فروش تبعی توسط ناشر. البته این قیمت، روزانه بر مبنای فرمولی مشخص محاسبه میشود.
شیوه اجرای اختیار فروش تبعی در ایران
این اوراق در سراسر جهان نیز وجود دارند. اما دو شیوه اجرایی آن عبارتند از روش اروپایی و روش آمریکایی. در شیوه اروپایی، زمان اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در تاریخ سررسید اوراق است؛ یعنی شخص زودتر از این تاریخ نمیتواند از اوراق خود استفاده کند. اما در نوع آمریکایی، سرمایه‌گذار در هر زمان تا رسیدن به سررسید می‌تواند از این اوراق استفاده کند. شیوه مرسوم در ایران نیز همان شیوه اروپایی است. یعنی تنها در تاریخ سررسید است که سرمایه‌گذار قادر خواهد بود از اوراق خود استفاده کند.
نحوه خرید و استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی
برای درک بهتر مفهوم اختیار فروش تبعی و روش خرید و استفاده از این قرارداد بهتر است یک مثال ارائه کنیم. فرض کنید شخصی ۴۰۰ هزار برگه سهام شرکت فولاد را خریداری کرده است. در این مثال قیمت هر واحد از این سهم را برابر با ۳۵۰۰ تومان در نظر می‌گیریم. حال در نظر بگیرید که این شخص به منظور کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کرده است. قیمت اعمال این اوراق را ۳۷۰۰ و سررسید آن را چهار ماه آینده در نظر بگیرید.
این نکته را در خاطر داشته باشید که سرمایه‌گذار باید معادل اوراق فروش تبعی، سهام پایه را در سبد سهام خود داشته باشد. در این مثال، شخص اگر ۴۰۰ هزار سهم شرکت فولاد را نداشت، نمی‌توانست به همین تعداد، اختیار فروش خریداری کند. یعنی خرید ۴۰۰ هزار برگه اوراق اختیار فروش تبعی تنها در صورت داشتن همین تعداد سهام فولاد امکان‌پذیر است.
البته هر کد بورسی تنها می‌تواند تعداد محدود و مشخصی از اوراق فروش تبعی را خریداری کند. این امر در اطلاعیه فروش مشخص میشود. اگر قیمت عرضه هر برگه اوراق تبعی را یک ریال در نظر بگیریم، خریدار در این مثال باید ۴۰ هزار تومان برای خرید ۴۰۰ هزار برگه اوراق فروش تبعی بپردازد.
به این نکته هم توجه کنید که به تعداد اوراق اختیار فروش، باید سهام پایه را تا زمان سررسید اوراق در سبد خود نگهداری کنید. در این مدت امکان فروش این تعداد از سهام وجود نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید
حال با توجه به مثال مذکور، می‌خواهیم حالت‌های ممکن را بررسی کنیم.
حالت اول: کاهش قیمت سهام در تاریخ اعمال
فرض کنید که قیمت سهام فولاد به ۲۵۰۰ تومان کاهش پیدا کند. هنگامی که سرمایه‌گذار تصمیم به اعمال اختیار فروش خود می‌گیرد، ناشر موظف است سهام را در تاریخ سررسید با قیمت اعمال خریداری کند. در این مثال قیمت اعمال برابر با ۳۷۰۰ تومان است. در چنین شرایطی، نه تنها ضرری متوجه سرمایه‌دار نشده است، بلکه او روی هر برگه ۲۰۰ تومان نیز سود کرده است. چرا که سهام شرکت فولاد را با قیمت ۳۵۰۰ تومان خریداری کرده بود و اکنون آن را به قیمت ۳۷۰۰ تومان فروخته است. به این ترتیب ریسک سرمایه‌گذاری از بین می‌رود و حتی سود نیز جانشین آن خواهد شد.
حالت دوم: افزایش قیمت سهام در تاریخ اعمال
این مورد برعکس حالت اول است. فرض کنید قیمت سهام شرکت فولاد به ۳۸۰۰ تومان برسد. در چنین وضعیتی سرمایه‌گذار از اوراق اختیار فروش تبعی استفاده نخواهد کرد. چرا که قیمت فعلی سهم از قیمت اعمال اوراق اختیار فروش بالاتر است.
حالت سوم: عدم تغییر قیمت سهام در تاریخ اعمال
در چنین شرایطی قیمت سهام در بازار با قیمت اعمال یکی خواهد بود. در این مثال قیمت اعمال ۳۷۰۰ تومان بود. پس اگر قیمت سهام هم در تاریخ اعمال برابر با ۳۷۰۰ تومان باشد، شاهد حالت سوم خواهیم بود. چنین شرایطی هیچ سود و زیانی برای سرمایه‌گذار به همراه ندارد.
دقت کنید که در هر یک از سه حالت مذکور، سرمایه‌گذار باید مبلغ ۴۰ هزار تومان بابت خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت کند. البته این مبلغ در ازای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری ناچیز است.
چه سهم‌هایی اوراق اختیار فروش تبعی منتشر می کنند؟
شرکتهایی که سهام خود را در بازار بورس منتشر کرده‌اند، می‌توانند برای سهام خود، اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کنند. در صورتی که شرکتی تصمیم بگیرد که این اوراق را برای سهام خود در نظر بگیرد، اطلاعیه‌ای در این زمینه منتشر میکند تا سهامداران و سرمایه‌گذاران از این مساله مطلع شوند. شرکتها در اطلاعیه‌ای که در خصوص این قرارداد منتشر میکنند، روش استفاده و جزییات شرایط در نظر گرفته شده در این اوراق را نیز ذکر میکنند.
همانطور که گفته شد، شرکتها با انتشار این اوراق، قیمت سهام خود را برای سهامداران بیمه میکنند و باید در نظر داشت که شرط استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی، دارا بودن تعداد سهامی معادل اوراق اختیار فروش و حفظ آن تا تاریخ سررسید این قرارداد است.
مزایای اوراق اختیار فروش تبعی
- سهامداران عمده به منظور حمایت از سهام خود معمولا دارایی خود را افزایش می‌دهند. اما در روش استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی دیدگاه متفاوت است. در واقع استفاده از این اوراق منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و پوشش ارزش سهام خواهد شد.
- چنانچه شاهد افت قیمت سهام در اثر هیجانات منفی بازار باشیم، اوراق مذکور با ایجاد حاشیه امن، شرایط بسیار مساعدی برای سرمایه‌گذاران فراهم میکنند.
- در صورت وجود چنین اوراقی، سهم با تقاضای بیشتری مواجه خواهد شد. همچنین این امر موجب اعتماد سهامداران و سرمایه‌گذاران خواهد شد.
- به کمک این ابزار می‌توان مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری را به بهترین شیوه انجام داد. همچنین در بدترین شرایط، نتیجه خرید چنین اوراقی پس گرفتن اصل سرمایه خواهد بود که در مقایسه با فروش سهام در قیمت پایین، خود می‌تواند به عنوان سود تلقی شود.
معایب اوراق اختیار فروش تبعی
- چنین اوراقی در بازار ثانویه جایی ندارند.
بیشتر بخوانید
- تنها در صورتی می‌توان این اوراق را خریداری کرد که سهام پایه در پرتفوی موجود باشد. یعنی اگر سهام فولاد را در سبد خود نداشته باشید، نمی‌توانید اوراق اختیار فروش تبعی فولاد را خریداری کنید.
- سقف خرید نشان از محدودیت خرید اوراق اختیار فروش دارد. این امر نکته‌ای منفی تلقی میشود.
- تعهد ناشر پس از تاریخ اعمال از بین می‌رود.
- امکان دارد قبل از تاریخ اعمال، به کمک هیجانات مثبت و یا جلوگیری از انتشار اطلاعیه‌های منفی، تلاش‌هایی برای عدم کاهش قیمت سهم انجام شود.
- سهامدار تنها در صورتی می‌تواند سهام پایه را به فروش برساند که تعداد آن از تعداد اوراق تبعی بیشتر باشد. اما در صورتی که با فروش سهام، تعداد اوراق اختیار فروش از تعداد سهام باقیمانده در پرتفوی بیشتر باشد، اوراق اختیار فروش مازاد در انتهای روز ابطال خواهد شد.
جمع‌بندی
کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در هر یک از بازارهای مالی مساله مهمی است که توجه به آن منجر به مدیریت بهتر سرمایه خواهد شد. چنین امری در بازار بورس به کمک اوراق اختیار فروش تبعی قابل اجراست. شرکتها با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، قیمت سهام خود را برای سهامداران بیمه میکنند. به این ترتیب، سهامدار اطمینان خاطر می‌باید که حتی در صورت کاهش قیمت سهام، ارزش دارایی‌اش از میزان مشخصی کمتر نخواهد شد.
شرکتها با انتشار اطلاعیه، سهامداران و سرمایه‌گذاران را از انتشار اوراق فروش تبعی و جزییات این قرارداد مطلع می‌سازند. سهامداران برای استفاده از قرارداد اختیار فروش، باید به همان تعداد سهم شرکت را در سبد سهامشان داشته باشند و تا تاریخ سررسید قرارداد، این تعداد سهم را نگهداری کنند.
